Edwin Jacobs

Directeur, Maastricht Institute of Arts

Het is al een jaar stil in het Maastricht Institute of Arts, waar het normaliter bruist van de interacties en ideeën. Toch komt die rust directeur Edwin Jacobs (aangetreden in september 2019) ook wel van pas. Zijn team ging extra geconcentreerd aan de slag met een paar radicale veranderingen.

Stabiliteit en rust

In de eerste plaats is mijn gezondheid stabiel en daar ben ik blij om. Ik weet altijd waar ik aan toe ben omdat mijn vrouw – die in Dortmund woont en werkt – als fysiotherapeut elke week getest wordt. Die Gründlichkeit is plezierig en zorgt voor stabiliteit. Gelukkig kunnen we elkaar blijven zien: binnen 72 uur mogen we op en neer. Ook dat ritme geeft wel rust.

Ongekend soepele verbouwing

Vanaf september hebben we in amper twee maanden ons nieuwe huis in Eijsden compleet opgeknapt. Ik heb alles geregeld via Zoofy en dat klinkt gek, maar dit ging juist zo makkelijk door de lockdown: bouwvakkers waren beschikbaarder dan ooit! Normaal moet je als kleine opdrachtgever maar afwachten of ze hun afspraken nakomen, maar nu waren ze blij dat ze bij ons wat te doen hadden: de vloerenman, de loodgieter, de elektricien. Ik vind dat zó leuk: die mannen zaten voor een deel zonder werk en nu viel dit zomaar – tsjak! – uit de lucht. Het kwam ons allemaal op de één of andere manier perfect uit.

Iedereen werd gelijk

De omstandigheden zijn nu meer dan ooit een verbinder tussen de mensen. Niemand heeft ooit zoiets meegemaakt en niemand kan zich eraan onttrekken. Daarom biedt ‘corona’ altijd en overal gespreksstof. Normaal begin je toch niet over een hoestje? Dat is een krachtig besef. Dit doet zich overal tegelijk voor, over de hele wereld. Corona speelt voor iedereen op een vergelijkbaar niveau. Terwijl zoiets als welvaart overal anders verdeeld is. Zo’n collectief verschijnsel geeft rust en balans. Althans voor mijzelf. Ik voel een innerlijke vrede omdat ik sommige zaken zie verbeteren. De stratosfeer was nog nooit zo helder en op Filipijnse stranden zijn meer schildpadden dan ooit.

Uniek artistiek vertrekpunt

Dat is geweldig interessant en levert ook boeiende nieuwe vertrekpunten op voor de kunsten. Neem Acute Art van Daniel Birnbaum. Hij plaatst topkunstenaars en de digitale wereld samen in een virtuele ‘studio’. Door corona kun je veel gebouwen niet meer in, maar dat betekent niet dat je niet van kunst kunt genieten. Dat leidt tot een enorme democratisering. Je hoeft niet meer te reizen en een kaartje te kopen, maar downloadt de app. Een andere inspiratie is de dirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, Lahav Shani. Hij zegt: we gaan naar een nieuwe intimiteit. Er zitten evenveel musici op het podium als luisteraars in de zaal. Dat betekent dat ons concert eigenlijk één op één is! Die grootse intimiteit, dat grootse ondergaan van een kunstwerk is helemaal van nu. Dat is toch iets anders dan alleen maar klagen ‘Er kan niks meer.’

Paradox in het systeem

De eindexamenexpositie, de studio, al deze zaken lijken onmisbaar in ons curriculum. Door de pandemie worden de karakters van onze opleidingen scherper zichtbaar. Waar je ruimte zou verwachten in het omgaan met nieuwe omstandigheden, zie je protectionisme. Er leeft een vorm van conservatisme in de hedendaagse beeldende kunst. Een post-pandemische tijd vraagt een flexibele omgang met exposeren en interpreteren. Waarom nog kunstbeurzen en blockbusters? Voor die vraag is moed nodig. De overdracht wordt belangrijk, de narratief.

Nieuwe opzet opleiding

Door deze omstandigheden kunnen we nu een draai maken. Wij streven in Maastricht naar één brede bachelor naast een aantal heel gespecialiseerde masters. Natuurlijk binnen de grenzen van de certificering, maar het uitgangspunt is anders. Je duikt niet meteen een specialisme in maar ontwikkelt je als een vakman en pas in de master word je specialist.

Enthousiasme

Studenten en docenten zijn heel positief hierover. Op 1 september 2023 is onze open leeromgeving een feit. Als je aspiraties hebt in een bepaalde richting, kun je daar meteen voor kiezen. Maar als je het nog niet weet, krijg je de tijd om te experimenten, met de docenten als begeleiders, bij wijze van spreken als experts op afroep. Je zit niet meer in een vaste leerlijn. Die reikwijdte maakt het mogelijk om je creatieve talent te zoeken. We profileren ons niet langer met specifieke opleidingen maar als ‘verzameling van cursussen’. Bij andere kunstopleidingen zien we dezelfde ontwikkeling naar meer flexibilisering en interdisciplinariteit.

Geen ‘nep-subsidie’ meer!

Kunstopleidingen nemen minder studenten aan dan waarvoor het Rijk geld toebedeelt. In de nasleep van Zijlstra werd de regel: kom maar niet allemaal kunst studeren, want je toekomst is niet ‘baanzeker’. Maar uit onderzoek blijkt dat 7 van de 10 van onze alumni binnen twee jaar in zijn eigen levensonderhoud voorziet. In de Euregio kun je met een kunststudie dus een prima bestaan opbouwen! Daarom zeggen wij nee tegen deze compensatie en bevrijden onszelf van deze ‘nep-subsidie’. Dat betekent wel dat we alle studenten moeten binnenhalen waarvoor we gefinancierd worden. Gelukkig lopen de aanmeldingen heel behoorlijk.

Super geconcentreerd

Ik vind dat we beter vooraan staan dan dat we de rest volgen. En dat wij nu die stoere stappen kunnen zetten, hangt volgens mij ook weer samen met corona. De gesprekken zijn geconcentreerder, misschien wel vanwege die schonere stratosfeer, hahaha! En ik ben er ook wel de persoon naar om er stevig in te gaan: ik maak keer op keer mijn punt. Dat wij Maastricht in 2023 al twee eeuwen kunstonderwijs heeft is door mijn frapper toujours inmiddels een waarheid binnen Zuyd. De trots daarop begint echt door te dringen.